काठमाडौं, कातिक १८
दलहरूले घोषणापत्रमा आधारभूत स्वास्थ्य सेवा दिन्छौं भनेर वाचा गर्ने तर, अस्पताल बनाउने पाटोलाई मात्रै जोड दिएको पाइन्छ । प्रत्येक वडामा औषधालयसहितको सामुदायिक क्लिनिक स्थापना तथा स्तरोन्नति गरिने दलको घोषणापत्रमा उल्लेख गरिएको छ । हाम्रो स्वास्थ्यको आधार, वस्तुस्थिति के छ भनेर घोषणापत्र तयार गर्नुपथ्र्यो, त्यसो हुन सकेन ।
नेपालका राजनीतिक दलहरूले स्वास्थ्य क्षेत्रको राम्रोसँग अध्ययन नै नगरी घोषणापत्र तयार गरेका छन् । सबै दलले बुझेको स्वास्थ्य भनेको अस्पताल भवन हो भन्ने जसरी एजेण्डा पेश भएका छन् । आधारभूत स्वास्थ्य सेवामा मुख्य तीनवटा कुरा समावेश हुन्छन् । जसमा स्वास्थ्य प्रवर्धन, रोगको निरोधात्मक सेवा र रोगका उपचारात्मक विषय ।
अरु कुरालाई ध्ययन नदि अहिले दलहरूले अस्पताल निर्माणमा मात्रै जोड दिएका छन् । अस्पतालले मात्रै स्वास्थ्य प्रवर्धन, रोगको निरोधात्मक सेवा अगाडि बढाउन सक्दैन । पोलियो उल्मूलन, मलेरिया नियन्त्रणलगायतका कुराहरू अस्पतालले भएका होइनन् । त्यसबेला अस्पताल थिएन । वडास्तरमा आमा समूह, महिला स्वास्थ्य स्वयंसेविकालाई हेल्थपोष्टसँग जोडिएको थियो ।
यसरी गाउँघरका स्वास्थ्य समस्याबारे उनीहरूले रिपोर्ट ल्याउँथे । त्यसको आधारमा जिल्ला जनस्वास्थ्य, अञ्चल हुँदै स्वास्थ्य मन्त्रालयसम्म पुग्थ्यो । यसलाई सामुदायिक स्वास्थ्य प्रणाली भनिन्छ । जब घरदैलोसँग जोडिएको स्वास्थ्य प्रणाली बनाउँछौं तब मात्रै हरेक महिलालाई सुरक्षित मातृत्व, प्रजनन् सेवा, बाल स्वास्थ्य, खोप जस्ता कुरालाई अगाडि बढाउन सकिन्छ । तर, त्यो स्वास्थ्य प्रणाली भत्काइयो । आधारभूत सेवा दिन एकीकृत सामुदायिक स्वास्थ्य सेवाको आवश्यकता हुन्छ ।
नागरिकका स–साना समस्या हल गर्न घरदैलोसम्म जोडिएको एकीकृत सामुदायिक स्वास्थ्य सेवा प्रणाली सञ्चालन गर्नुपर्छ । दलहरूले अधिकांश विषयवस्तु लामो समयदेखि उठान गरेका छन् । जुन, हामीले ऐन, कानुनमा ल्याइसकेका छौं ।
आजभोलि हामी घरको भान्छामा खान छोडिसकेका छौं । बाहिर पकाएको खान्छौं, जुन खाना पैसाले हामी नसर्ने रोग किनिरहेका छौं । सरकारले यस्ता नसर्ने रोगको रोकथाम तथा नियन्त्रण गर्न नसक्नुमा व्यापारीकरण कारण हो । मेडिकल शिक्षा र स्वास्थ्यमा व्यापारीकरण भएको छ ।
हरेक पालिकास्तरको अस्पताललाई आधारभूत अस्पताल बनाउनु स्वास्थ्य प्रवर्धन, रोगको निरोधात्मक सेवा र सामान्य रोगका उपचार सेवा दिनु हो । त्यहाँ, विशेषज्ञ सेवा हुनसक्दैन । मेडिकल अफिसर बस्ने ठाउँमा जटिल स्वास्थ्य सेवा दिन्छु भन्नु बेकारको कुरा हो ।
यी घोषणापत्र राजनैतिक नारामा मात्रै सीमित छन् । विगतमा भएका स्वास्थ्य क्षेत्रका कामबाट आशाजनक अवस्था छैन । आधारभूत स्वास्थ्य सेवा प्रणाली बनाउन नसक्दा डेंगुले पनि मानिसको मृत्यु भएको छ । नसर्ने रोगका कारण दैनिक सयौं मानिसको मृत्यु हुँदै आएको छ । यस कारण राजनैतिक दलले विगतमा गरेको कामबाट विश्वास गर्ने केही आधार देखिंदैन ।
जनस्वास्थ्यविद् डा. थापासँग अनलाइनखबरकर्मी पुष्प चौलागाईंले गरेको कुराकानीमा आधारित ।
